Hac Nedir?

Kâbe’nin yanı sıra diğer bazı kutsal yerlerin birlikte ziyaret edilmesi, umre ise sadece Kâbe ziyareti olarak tanımlanır. Hac; Kur’ân’da Hac Sûresi’nin 28. âyetinde Müslümanların çeşitli yararlar için Kutsal Ev’i ziyareti olarak tarif edilir.[1]

Mikat; hacca başlarken ihram giyilen, bitişinde de çıkartılan, Harem hudutlarını belirleyen yerlere denir. Hacda Kâbe ziyaret edilir, tavaf yapılır, Müzdelife’de kurban kesilir, Minâ’da şeytan taşlanır.

Hacca icra şekline göre farklı isimler verilmiştir. Temettü haccı, hac ve umrenin ayrı ayrı ihramla yapılmasıdır. Umre yapılmayan hacca ifrad haccı, umre ile haccın aynı ihramda yapılmasına ise kıran haccı denilmektedir.

Haccın Fazileti

Haccın farz olmasındaki pek çok hikmetten bazıları: İslam’ın izzetini, Müslümanların birliğini, kardeşliğini temine vesiledir. Her taraftan gelip toplanmış olan Müslümanlar, birbirinden çok istifade ederler. Hac, en faydalı, Kutsi bir seyahattir. Orada toplanmış, dünya elbisesinden soyulmuş, beyaz ihramlara burunmuş olan muazzam bir kitle, mahşerden bir numunedir. Hacda nefsi öldürme vardır. Her hacı, ailesinden ve dostlarından ayrılmış, zevklerini bırakmış, birtakım sıkıntı ve eziyetleri göze almış fedakar bir Müslüman dır. Arafat, Arasat’tan bir numunedir. Hacer-i Es’ad’ı istilam (selamlama) yevm-i misaktaki ahdi tecdid (yenilemek) demektir. Hacda “Ölmenizden evvel olunuz.” sırrı tecelli eder. “Hacda büyük bir topluluk meydana gelir. İslam alemi birbirlerinin hallerini öğrenip, birbirlerine iyilikte ve takvada yardım ederler. Bir kavim diğerinden nice ibretler öğrenip hikmet alırken, Müslüman kardeşlerinin çokluğu ve dünyadaki gayretleri ile de manen güçlenir.”

Tavaf Nedir?
Tavaf, Haceru-l Esved’in bulunduğu köşeden başlayarak Kabe’yi solumuza alıp, etrafında yedi defa dolaşmaktır. Kabe-i Muazzama’nın etrafında her bir dolanmaya şavt denir. 7 şavt bir tavaf olur. Her tavafın yapılışı aynıdır. Aradaki fark, niyeti tayindedir. Bu bakımdan tavaf yapacak olan kimse niyetiyle tavafın nev’ini belirler. Ziyaret tavafı: Haccın rükünlerinden olan farz tavaftır. Yapılış zamanı, Kurban Bayramı’nın birinci günü fecrin doğuşundan itibaren ömrün sonuna kadardır. Ancak bu tavafın, kurban bayramı günleri içinde (üçüncü günü güneş batmazdan evvele kadar) yapılması vacibdir. Üçüncü günden sonraya bırakılması halinde ceza kurbanı vacibdir. Tamamıyla terki halinde ise hac bozulur, fasit olur.

Tavafın Nevileri

1- Kudüm tavafı: Hacc-ı ifrad ve hac-ı kıranda bulunan afakiler (Mekke-i Mükerreme’nin dışından gelenler) için sünnettir.
2- Ziyaret tavafı: Haccın farz olan tavafıdır.
3- Veda tavafı: Afakiler üzerine vacib olan tavaftır.
4- Umre tavafı: Umrenin farzlarından olan tavaftır.
5- Nezir tavafı: Nezir edilen (adanan) tavafdırki vacibdir.
6- Tahiyyetül-mescid tavafı: Mescid-i Haram’a ne zaman girilirse yapılması sünnet olan tavaftır.
7- Nafile tavaf: Farz veya vacib tavafların dışında bir Müslümanın dilediği kadar yapabileceği tavaftır.

Tavafın Vacipleri

1. Hadesten taharet (cünüp ise gusletmek, abdestsiz ise abdest almak).
2. Setr-i avret.
3. Özürlü değilse tavafı yürüyerek yapmak.
4. Tavafa Hacer-i Esved veya hizasından başlamak.
5. Tavafı Kabe’yi sol tarafına alıp rukn-u Iraki yönüne ilerleyerek yapmak.
6. Tavaf› Hatim’in dışından yapmak.
7. Tavaf bitince iki rek’at tavaf namazı kılmak.
8. Tavafı yedi şavta tamamlamak.
9. Ziyaret tavafını bayram günlerinde yapmak. Tavafın vaciblerinden herhangi birinin terki, cezayı gerektirir. Tavaf yeniden yapılırsa ceza düşer.

Tavafın Yapılışı

Hangi tavaf yapılacaksa, ona niyet edilir. Rukn-i Yemani tarafından Hacer-i Esved’in bulunduğu yere gelinir. Mümkünse tekbir ve tehlil ile Hacer-i Esved öpülür. Mümkün olmadığı takdirde, Hacer-i Esved’e dönülür ve “Bismillahi Allahü ekber” diyerek istilam yapılıp, sağ elin içi öpülür. Daha sonra tekbir, tahmid ve salavat getirilir. Tavaf esnasında telbiye getirilmezİstilamdan sonra Kabe sol tarafa alınarak tavafa başlanır. Her dönüş bir şavttır. Yedi şavt bir tavaftır.
Kabe’nin kapısında ve rükünlerin her birinde duaları okunur, salat u selam, tekbir ve tehliller getirilir. Tavaf, Hatim’in dışından yapılır. Rukn-i Yemani’ye gelince el sürülür veya selamlama yapılıp, el öpülmez. Hacer-i Esved’e gelince tekrar istilam edilir. Birinci şavt tamamlanmış olur. Hanımlar, dua, tekbir ve tehlillerde seslerini yükseltmezler. Tavaflarını en tenha yerden yaparlar.Tavaf bittikten sonra mümkünse Makam-ı İbrahim’de, değilse Mescid-i Haram’ın müsait bir yerinde, kerahet vakitleri haricinde iki rek’at tavaf namazı kılınır. Bu namaz vacibdir. Birinci rek’atta Kafirun, ikinci rek’atta ihlas sureleri okunur.
Tavaf namazı kerahet vakitlerinde kılınmaz. Akşamın farzından sonra, önce tavaf namazı, sonra da akşamın sünneti kılınır. Tavaf namazından sonra, Kabe-i Muazzama’ya dönerek ayakta bol bol zemzem içilir,ihlas ve samimiyetle dua edilir.
İhram Nedir?
İhram: Niyet ve telbiyeden ibarettir ki hacca yahut umreye veya kırana göre her ikisine niyet ederek harama dâhil olmaktır. Bu esnada erkeklerin büründükleri rida ve izar denilen iki parça örtüye halk arasında ihram denilmektedir (hanımların ihramları normal elbiseleridir). Hac ve umre ibadetlerini eda etmek için bir kısım mubahları haram kılmaktır. (İnaye c.2,s.429)
 
İhrama girmenin esrarı ve hikmeti: Dünya ziyneti olan elbiselerden soyunarak; doğumu ve ölülerin diriltilmesini, mahşer yerini, hesap gününü, mizanı düşünmek, temiz olarak fuyuzatı ilahiyyeye nail olmaktır. İhramsız hac ve umre yapılamaz.

İhrama Nasıl Girilir?

İhrama girecek kimse evvela tırnaklarını keser, koltuk altı ve kasık kıllarını temizler, gerekiyorsa saç ve sakal traşı olup, bıyığını düzeltir. Mümkünse gusleder. Gusletme imkanı yoksa yalnız abdest alır. İhrama girerken yapılacak gusul sunnet-i müekkededir.

Bu gusul, hadesten taharet için değil, maddi temizlik içindir. Bu bakımdan hayız ve nifas halindeki kadınlar da gusledebilirler. Gusülden sonra vücutta renk ve iz bırakmayan güzel bir koku sürünür. Vücud sadece izar ve rida ile örtülür.

Baş açık ve ayaklar çıplak bırakılır. Ancak ayaklarına topukları ve üzeri açık terlik giyer. İzar ve ridaya büründükten sonra 2 rekat namaz kılar: Birinci rek’atta Fatiha-i Şerife’den sonra Kafirun suresini, ikinci rek’atta Fatiha-i Şerife’den sonra ihlas suresini okur. Namazdan sonra kıbleye dönüp hac veya umreden hangisine niyet edecekse ona niyet eder. (Vekil ise falan kimse adına der) Ara vermeden 3 kere:

“Lebbeyk, Allahumme lebbeyk, lebbeyke la şerike leke lebbeyk. İnnel-hamde ve’n-ni‘mete leke ve’l-mülk. La şerike Lek.” diye telbiye getirip peşinden tekbir ve Salavat-ı şerife okur. Boylece ihrama girilmiş olur. Artık yol boyunca telbiye, Peygamber Efendimiz’e bol bol salavatlar getirilir, dualar yapılır; zikir, tesbih ve tehlilde bulunulur. Farz namazların ardından da çokça telbiye getirilir. Telbiyeleri yüksek sesle söylemek, erkekler için müstehaptır. Kadınlar seslerini yükseltmeden söylerler.

İhrama girmek için muayyen yerler vardır. Bunlara “Mikat mahalli” denir. Beytullah’a ulaşmak isteyen afakinin, Kabe-i Muazzama’ya ta’zim icin ihramlı olması ve mikat mahallinden ihrama girmesi lazımdır. Mikat hususunda insanlar üç kısımdır:

1- Afaki olanlar: mikat mahallerinin dışından gelenlerdir.
2- Hill ehlidir: mikat mahalleri ile harem arasında ikamet edenler.
3- Harem ehlidir: Mekke ve civarında ikamet edenler.

İhrama Nerede Girilir?

İhramdan çıkmak için erkekler saçlarını ya ustura ile tıraş ettirirler veya en az saçlarının dörtte birini, parmak uçları kadar (1,5-2 santim) kısalttırırlar. Başı tıraş ettirmek, kısalttırmayı efdaldir. Kadınlar ise tıraş olmazlar, saclarının uçlarından 1-2 santim kısaltırlar. Böylece ihramdan çıkmış olurlar.

Say Nedir?

Tavaf bittikten sonra say yapılmalıdır.

Safa tepesine gelinerek kıbleye doğru dönülür. “Allah’ım senin rızan için umre sa’yi yapmak istiyorum. Onu bana kolaylaştır ve benden kabule eyle” diyerek niyet edilir. Eller duada olduğu gibi açılır; tekbir, tehlil ve salavat getirilerek dua edilir. Merve tepesine doğru dua ve zikir ile yürünür. Erkeklerin yeşil ışıklar ile belirlenen yerden koşar gibi hızlı adımlarla yürümesine hervele denir. Merve tepesine gelince Safa tepesindeki gibi dua ve zikirler, aynı şekilde yapılır. Safa’dan Merve’ye yürüyüşle “bir şavt, yani tur” tamamlanmış olur.

Dua ve zikirden sonra tekrar Merve’den Safa’ya doğru yürünür. Burada da erkekler, yeşil ışıklar ile belirlenen yerde koşar gibi hızlı adımlarla yürümelidir. Safa tepesine gelince Merve tepesinde yapılan dua ve zikirlerin aynısı tekrar edilir. Merve’den Safa’ya bu geliş ile ikinci şavt da tamamlanmış olur.

Bu şekilde tam olarak 7 tur yapılır. Say esnasında dua kitaplarında hazırlanmış olan Say duaları okunabileceği gibi arzu edilen şekilde de dua edilebilir. Yedinci turda Merve tepesine gelindiğinde sa’y biter. Say bitince tıraş olunup, ihramdan çıkılır.

Sayda, Hz. Hacer annemizin oğlu İsmail aleyhisselam’a su bulabilmek için girdiği arayış örnek alınmalıdır. Çünkü say sırasında Hz. İsmail’in susuzluğu idrak edilmekte, bu susuzluk ancak ilahi bir arayış ve teslimiyetle giderilmektedir.

HAC İLE İLGİLİ SİZİ ARAYARAK BİLGİLENDİRELİM İSTER MİSİNİZ?